#388. Kata - Steinar Bragi

Jedna z tych trudnych książek, której warto dać szansę.

Kata to mroczna powieść o kobiecości, macierzyństwie, rozpaczy i zemście, a zarazem mocny głos w sprawie przemocy wobec kobiet. Potraktowano ją jako Islandzką odpowiedź na #metoo, przy czym problemy islandzkich kobiet nie wyróżniają się spośród wszystkich krzywd doświadczanych przez kobiety innych narodowości na całym świecie. Na przykładzie rodziny Katy autor pokazał prawdziwy obłęd zranionej matki i skrzywdzonej kobiety.

Kata to książka, do której podeszłam z ogromnym zainteresowaniem ze względu na mocno rozbudowany wątek kryminalny związany z zaginięciem nastoletniej dziewczyny. Spodziewałam się powieści na kształt kryminału psychologicznego, a to co otrzymałam było jednak bardziej thrillerem psychologicznym, mocno przerażającym i zapadającym w pamięć ze względu na opisywane w nim problemy. Im głębiej wchodziłam w tę historię, tym bardziej moje myśli skupiały się na problemach społecznych, które autor opisał na przykładzie rodziny Katy i zapominałam o węszeniu w poszukiwaniu potencjalnego sprawcy. Niektóre fragmenty powodowały mętlik w głowie, czasami robiło mi się po prostu przykro i jakoś tak nieprzyjemnie. Fabuła skoncentrowana jest na kobietach i jednocześnie porusza ważne problemy związane z dyskryminacją oraz doświadczaniem fizycznej i psychicznej przemocy ze strony mężczyzn. Opisy, którymi posługuje się autor, bywają brutalne i przerażające, a ich uniwersalność jeszcze mocniej wpływa na psychikę czytelnika.

Wstała, chciała wyjść, a on poszedł za nią, zagrodził jej drogę w drzwiach, spytał ponownie i znów odpowiedziała, że nie chce się z nim kochać. Wtedy przewrócił ją na podłogę i pociągnął za włosy w głąb mieszkania. Złamał jej kość policzkową nogą od krzesła, a gdy się ocknęła, był w niej, wyżywał się na niej i spuścił się jej na twarz. Potem usiadł, pił i poniżał ją, wypominał cały ich związek, żeby podkreślić jak obrzydliwa i bezwartościowa z niej osoba, jeszcze kilka razy przeciągnął ją za włosy po mieszkaniu, kopał, ponownie ją zgwałcił i w końcu wyrzucił z domu, a za nią jej rzeczy.

Powieść Steinara Bragi nie należy do łatwych, ale uważam, że warto poświęcić jej kilka godzin swojego życia. Jej wielowątkowość może momentami przytłoczyć, ale mam wrażenie, że właśnie przez to czytelnik mocniej wejdzie w tę historię. Początkowo autor bardziej skupił się na przedstawieniu wątku kryminalnego i wprowadzeniu czytelnika w sprawę zaginięcia Vali. Opisana została impreza szkolna, z której nastolatka nie wróciła, przedstawiono również fragmentaryczne zeznania uczestników i pojawiali się śledczy, którzy pełnili rolę doręczycieli wiadomości i kręcili się koło Katy i jej męża jeszcze bardziej ich drażniąc. Później zaczęły się schody – i w życiu matki zaginionej dziewczyny, ale również w odbiorze powieści przez czytelnika. Mam wrażenie, że właśnie w tym momencie Kata zaczyna zdawać sobie sprawę, że jej córka prawdopodobnie nigdy już nie wróci do domu, a czytelnik – jako obserwator – wchodzi za nią w najtrudniejsze fazy żałoby. Zaczyna się balansowanie na granicy fikcji i rzeczywistości, pojawiają się problemy osobiste, trudności z opanowaniem własnych emocji i uczuć oraz próba rozwiązania tajemniczego zaginięcia córki, która ostatecznie prowadzi matkę na skraj załamania psychicznego.

Autor zapewnił czytelnikom prawdziwy rollercoaster podsuwając pod nos kolejne problemy załamanej matki, a jej zróżnicowane stany przedstawiał bardziej dynamicznymi opisami przeplatanymi z tymi monotonnymi i rozwleczonymi do granic możliwości. Na dobrą sprawę moim jedynym poważnym zarzutem w stosunku do tej powieści to te przydługie momenty, które z jednaj strony budują klimat, ale z drugiej zaczynają jednak otępiać. Cała ta powieść budzi w czytelniku niepokój poprzez pokazanie brutalności i niesprawiedliwości, która czai się za rogiem na każdego, kto się jej nie spodziewa. Mimo wszystko zasługuje na szansę.

Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych kobiety wykonują siedemdziesiąt procent pracy na świecie, licząc według czasu pracy, a posiadają jeden procent majątku. Żadna kobieta się za to nie mści. Żadna kobieta nie oblała nikogo kwasem. Nawet tej świni swojego męża, który co tydzień ją bije, ciągnie dzieciaki za włosy po pokojach, wraca schlany do domu, bije ją jeszcze bardziej, szcza do łóżka i pieprzy o honorze rodziny. Żadna kobieta nie dokonała zemsty za oblanie kwasem jej córki, matki, siostry czy przyjaciółki. Żadna kobieta nie dokonała zemsty za niesprawiedliwość, która ją dotyka. Żadna kobieta nie dokonała zemsty za pozbawienie honoru. A może tego honoru nie ma? Żadna kobieta nie dokonała zemsty. Mszczą się mężczyźni. W każdy możliwy sposób, za pomocą słów, ciosów, gwałtów, broni i kwasu. Kobiety zemstę przemyśliwują, dostrzegają jej wszelkie ewentualne niedoskonałości, marzą o niej i, choć nieliczne, zagubione kobiety posunęły się do czynów, zemsta nie wróciła im honoru: zrezygnowane nie wytrzymywały, zdesperowane chwytały się najgorszych rozwiązań i broniły się, oblewały benzyną faceta, który bił je od dziesięciu lat, zapalały zapałkę — ale nigdy jako bohaterki.

W tej powieści jest wszystko – zaczynając od zagadki kryminalnej, przechodząc przez skomplikowane relacje między rodzicami a dziećmi i problemy małżeńskie, dochodząc do problemów społecznych, które często są ignorowane. Nie zabrakło profili psychologicznych osób przeżywających żałobę i doświadczających krzywdy z zewnątrz. Mnóstwo tu bezradności i smutku, który wydaje się aż zjadać bohaterów od środka. Momentami monotonna historia mimo wszystko robi piorunujące wrażenie i zmusza do myślenia. Czytając takie książki mam wrażenie, że staję się lepszym człowiekiem, bo one poniekąd uczą mnie empatii i moja świadomość w pewnym zakresie zwiększa się, ale też uczę się, jak ważne staje się reagowanie na krzywdę innego, nawet obcego, człowieka.

Nie zdając sobie z tego do końca sprawy, od zawsze przez całe życie starałam się być dorosła i samodzielna. Kierować swoim życiem i osamotnieniem. Większość moich wspomnień zabarwiona jest samotnością. Zawsze od świata dzieliła mnie przepaść.

Tytuł: Kata

Tytuł oryginału: Kata

Autor: Steinar Bragi

Wydawnictwo: Literackie

Liczba stron: 485

Data wydania: 13 marca 2019

Cena katalogowa: 39,90 zł

Moja ocena: 7/10